Alert europejski: Po CO2 kolej na inne zanieczyszczenia powietrza. Komisja rozpoczyna działania w kierunku nowelizacji dyrektywy NEC

W lutym br. zaprezentowany został nowy komunikat z niewiążącym (jeszcze) celem redukcji emisji na 2040 r. Komisja kontynuuje swoje działania związane z walką z zanieczyszczeniem powietrza i niekorzystnymi zmianami klimatycznymi uruchamiając nową inicjatywę – przegląd dyrektywy dot. krajowych poziomów emisji dla zanieczyszczeń powietrza (NEC).

Obszar:

Działania UE w zakresie walki z zanieczyszczeniem powietrza nie dotyczą wyłącznie kwestii emisji CO2, ale również dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOx), innych niż metan lotnych związków organicznych (NMLZO), amoniaku (NH3), oraz drobnego pyłu (PM2,5). W tym celu już od 2001 roku na terenie UE obowiązuje (znowelizowana już kilkukrotnie) dyrektywa w sprawie krajowych poziomów emisji dla w/w rodzajów zanieczyszczenia powietrza. Obecnie obowiązująca wersja dyrektywy pochodzi z grudnia 2016 roku (UE 2016/2284) i jest jednym z kluczowych elementów zmienionego w 2012 roku protokołu z Göteborga, którego celem jest przeciwdziałanie zakwaszaniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej.

Art. 13 obecnie obowiązującej dyrektywy bezpośrednio obliguje organ wykonawczy UE do dokonania przeglądu nie później niż do końca 2025 r. Sam proces przeglądu ma więc na celu nie tylko lepsze stanowienie prawa, ale również aktualizację regulacji w celu uwzględniania w niej zaprezentowanej w 2021 r. strategii pn. „Droga do zdrowej planety dla wszystkich. Plan działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby” (COM/2021/400 final) oraz dyrektywy ws. jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy z 2022 r. (COM(2022)542 final).

W tym miejscu warto również przytoczyć fakt istnienia sprawozdania z postępów poczynionych we wdrażaniu w/w dyrektywy. Dokument ten datowany na czerwiec 2020 r. jasno stwierdza, że: „w przypadku zobowiązań w zakresie redukcji emisji na lata 2020-29 istnieje duże ryzyko, że spośród 20 państw członkowskich (uwzględnionych w analizie, 14 nie wypełni zobowiązań w zakresie redukcji amoniaku”. Wśród tych państw znajduje się m.in. Polska. Sytuacja przedstawia się bardzo podobnie po 2029 r. w przypadku wszystkich pozostałych związków objętych dyrektywą (z wyłączeniem SO2). To z kolei oznacza, że Polska będzie musiała przeprojektować polityki i środki służące redukcji zanieczyszczeń powietrza już w najbliższym czasie.

Zobacz także: Alert europejski: Bezpieczna przyszłość w UE? Tak – z nowym celem klimatycznym na 2040 r.

Ścieżka legislacyjna:

Wstępne konsultacje publiczne zostały uruchomione przez Komisję Europejską 15 lutego br., a ich planowane zakończenie nastąpi w połowie marca. To jednak wyłącznie 1-szy etap. Kolejnym jest uruchomienie konsultacji właściwych tj. kwestionariusza na okres 12 tygodni, co planowane jest w III kwartale br.

To jednak nie wszystko… Ze względu na szeroki zakres dyrektywy, a w związku z tym również dużą liczbę zainteresowanych stron, Komisja Europejska w drugiej połowie br. planuje również przeprowadzenie bardziej ukierunkowanych konsultacji w formie m.in. wywiadów uzupełniających,  a także licznych dyskusji podczas posiedzeń grupy ekspertów państw członkowskich UE.

Za przeprowadzenie konsultacji, analizę zgłoszonych uwag, a także przygotowanie ostatecznego dokumentu odpowiada Dyrekcja Generalna ds. Środowiska (DG ENV), a w jej strukturach Departament ds. Zeroemisyjności (ENV.C) wraz z Wydziałem ds. Czystego Powietrza i Polityki Miejskiej (ENV.C.3).

Zakończenie prac wewnętrznych Komisji, a także prezentacja dokumentu planowana jest na IV kwartał 2025 roku. Oznacza to więc, że dyrektywa będzie już przedmiotem analiz nowo powołanej Komisji Europejskiej, i będzie jednym z kluczowych elementów jej agendy legislacyjnej.

Co z tego wynika?

Kluczowymi elementami dyrektywy są art. 4 oraz art. 6, które nakładają na wszystkie państwa członkowskie zobowiązania w zakresie redukcji emisji, a także obowiązek opracowania i przedstawienia Komisji Krajowego Programu Ograniczenia Zanieczyszczenia Powietrza (KPOZP).

W kontekście zobowiązań dla Polski wyznaczone zostały następujące cele na lata 2020-2029 oraz od 2030 r.:

•    SO2 (redukcja względem 2005 r.) – do 2029 r.: -59%, a od 2030: -70%.
•    NOx (redukcja względem 2005 r.) – do 2029 r.: -30%, a od 2030: -39%.
•    NMLZO (redukcja względem 2005 r.) – do 2029 r.: -25%, a od 2030: -26%.
•    NH3 (redukcja względem 2005 r.) – do 2029 r.: -1%, a od 2030: -17%.
•    PM2,5 (redukcja względem 2005 r.) – do 2029 r.: -16%, a od 2030: -58%.

Należy więc założyć, że wraz z pojawianiem się nowelizacji dyrektywy dokonana zostanie nie tylko analiza realizacji obecnych ambicji, ale także określone zostaną scenariusze, których założeniem będzie zaostrzenie powyżej przedstawionych celów.

Odnosząc się zaś do KPOZP, który w przypadku Polski przyjęty został uchwałą nr 34 Rady Ministrów pod koniec kwietnia 2019 r. należy pamiętać, że dokument musi być aktualizowany „nie rzadziej niż raz na 4 lata”. Oznacza to, że nowo powołany polski rząd w najbliższym czasie będzie musiał przedstawić aktualizację dokumentu, za co ponownie odpowiadać będzie resort klimatu i środowiska wraz z Departamentem Ochrony Powietrza i Polityki Miejskiej.

Zobacz także: Alert europejski: osiągnięto porozumienie polityczne ws. certyfikacji usuwania CO2 w Unii Europejskiej